Муцины: Прогресс в понимании физиологических функций и участия в патологических процессах, перспективы использования (обзор)
- Авторы: Балабушевич Н.Г.1
-
Учреждения:
- Химический факультет МГУ имени М.В. Ломоносова
- Выпуск: Том 61, № 4 (2025)
- Страницы: 325-340
- Раздел: Статьи
- URL: https://journal-vniispk.ru/0555-1099/article/view/353485
- DOI: https://doi.org/10.7868/S3034574
- ID: 353485
Цитировать
Аннотация
Обзор посвящен обобщению основных положений строения, регулирования образования, физиологических функции и участия в патологических процессах основного компонента всех слизистых высокомолекулярного гликопротеина муцина . Рассмотрены примеры биомедицинского применения муцинов из различных источников, в том числе генно-инженерного, и перспективы их использования для диагностики и создания новых лекарственных препаратов.
Ключевые слова
Об авторах
Н. Г. Балабушевич
Химический факультет МГУ имени М.В. Ломоносова
Автор, ответственный за переписку.
Email: nbalab2008@gmail.com
Москва, 119234 Россия
Список литературы
- Bansil R ., Turner B . S . // Adv . Drug Del. Rev. 2017. V. 124. № 15. P. 3–15.
- Petrou G., Crouzier T. // Biomater. Sci. 2018. V. 6. № 9. P. 2282–2297.
- Linden S.K., Sutton P., Karlsson N.G., Korolik V., McGuckin M.A. // Mucosal Immunology. 2008. V. 1. P. 183–197.
- Znamenskaya Y., Sotres J., Gavryushov S., Engblom J., Arnebrant T., Kocherbitov V. // J. Phys. Chem. B. 2013. V. 117. № 8. P. 2554–2563.
- Croupier T., Boettcher K., Geonnotti A.R., Kavana- ugh N.L., Hirsch J.B., Ribbeck K. et al. // Adv. Mater. Interfaces. 2015. V. 2. 1500308. https://doi.org/10.1002/admi.2015003086
- Ambort D., Johansson M.E.V., Gustafsson J.K., Nils- son H.E., Ermund A., Johansson B.R. et al. // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 2012. V. 109. № 15. P. 5645–5650.
- Chaudhury N.M.A., Shirlaw P., Pramanik R., Carpenter G.H., Proctor G.B. // J. Dent. Res. 2015. V. 94. № 12. P. 1660–1667.
- 8 Celli J., Gregor B., Turner B., Afdhal N.H., Bansil R., Erramilli S. // Biomacromol. 2005. V. 6. № 3. P. 1329–1333.
- Coles J.M., Chang D.P., Zauscher S. // Curr. Opin. Colloid Interface Sci. 2010. V. 15. P. 406–416.
- Cone R.A. // Adv. Drug. Deliv. Rev. 2009. V. 61. № 2. P. 75–85.
- Ensign L.M., Cone R., Hanes J. // Adv. Drug. Deliv. Rev. 2012. V. 64. № 6. Р . 557–570.
- Shan M., Gentile M, Yeiser J.R., Walland A.C., Born stein V.U. , Chen K. et al. // Science 2013. V. 342. P. 447–453.
- Fukuda M., Kawakubo M., Ito Y., Kobayashi M., Lee H., Nakayama J. // Methods Enzymol. 2006. V. 415. P. 164–179.
- Bakshani C.R., Morales-Garcia A.L., Althaus M., Wilcox M.D., Pearson J.P., Bythell J.C., Burgess J. G. // NPJ Biofilms Microbiomes. 2018. V. 4. № 14. https://doi.org/10.1038/s41522-018-0057-2
- Wi D.H., Cha J.H., Jung Y.S. // BMB Rep. 2021. V. 54. № 7. P. 344–355.
- Marczynski M., Kimna C., Lieleg O. // Adv. Drug. Deliv. Rev. 2021. V. 178. 113845. https://doi.org/10.1016/j. addr.2021.113845
- Park S., Chin-Hun Kuo J., Reesink H.L., Paszek M.J. // Adv. Drug. Deliv. Rev. 2023. V. 193. 114618. https://doi.org/10.1016/j. addr.2022.114618
- Taherali F., Varum F., Basit A.W. // Adv. Drug. Deliv. Rev. 2018. V. 124. P. 16–33.
- Hanes J., Demeester J. // Adv. Drug. Deliv. Rev. 2009. V. 61. № 2. P. 73–74.
- Rossi S., Vigani B., Bonferoni M.C., Sandri G., Caramella C., Ferrari F. // J. Pharm. Biomed. Anal. 2018 V. 156. P. 232–238.
- Cu Y., Saltzman W.M. // Adv. Drug Del. Rev. 2009. V. 61. № 2. P. 101–114.
- 22 . Lai S.K., Wang Y.Y., Wirtz D., Hanes J. // Adv. Drug Del. Rev. 2009. V. 61. № 2. P. 86–100.
- Griesenbach U., Alton E.W.F.W . // Adv. Drug Del. Rev. 2009. V. 61. № 2. P. 128–139.
- Sanders N., Rudolph C., Braeckmans K., De Smedt S.C., Demeester J. // Adv. Drug Del. Rev. 2009. V. 61. № 2. P. 115–127.
- Murgia X., Loretz B., Hartwig O., Hittinger M., Lehr C.M. // Adv. Drug Del. Rev. 2018. V. 124. P. 82–97.
- Kufe D.W. // Nat. Rev. Cancer. 2009 V. 9. № 12. P. 874–885.
- Wi D.H., Cha J.H., Jung Y.S. // BMB Rep. 2021. V. 54. № 7. P. 344–355.
- Lock J.Y., Carlson T.L., Carrier R.L. // Adv. Drug Del. Rev.2018. V. 124. P. 34– 49.
- Wu L., Shan W., Zhang Z., Huang Y. // Adv. Drug Del. Rev. 2018. V. 124. P. 150–163.
- Newby J.M., Seim I., Lysy M., Ling Y., Huckaby J., Lai S.K. et al. // Adv. Drug Deliv. Rev. 2018. V. 124. P. 64 –81.
- Harding S.E. // Trends Food Sci. Technol. 2006. V. 17. № 5. P. 255–262.
- Hansson G.C. // Curr. Opin. Microbiol. 2012. V. 15. № 1. P. 57–62.
- Morrison C.B., Markovetz M.R., Ehre C. // Pediatr. Pulmonol. 2019. V. 54. № 3. P. 84–96.
- Button B., Cai L.H., Ehre C., Kesimer M., Hill D.B., Sheehan J.K. et al . // Science 2012. V. 337. № 6097. P. 937–941.
- Smart J.D. // Adv. Drug Del. Rev. 2005. V. 57. № 11. P. 1556–1568.
- Roussel P., Delmotte P. // Current Organic Chemistry . 2004. V. 8. № 5. P. 413–437.
- Araú jo F., Martins C., Azevedo C., Sarmento B. // Adv. Drug Deliv. Rev. 2018. V. 124. P. 98–106.
- Bansil R., Turner B.S. // Current Opinion in Collo- id & Interface Science 2006. V. 11. № 2–3. P. 164–170.
- Dekker J., Rossen J., Buller H., Einerhand A. // Trends Biochem. Sci. 2002. V. 27. № 3. P. 126–131.
- Corfield A.P. // Biochim. Biophys . Acta. 2015. V. 1850. № 1. P. 236 –252.
- Stanforth K.J., Zakhour M.I., Chater P.I., Wilcox M.D., Adamson B., Robson N.A . et al. // Polymers (Basel). 2024. V. 16. № 12. 1663. https://doi.org/10.3390/polym16121663
- Kufe D.W. // Oncogene 2013. V. 32. № 9. P. 1073–1081.
- Verdugo P. // Cold. Spring. Harb. Perspect. Med. 2012. V. 2. № 11. 009597. https://doi.org/10.1101/cshperspect.a009597
- Ludwig A. // Adv. Drug Del. Rev. 2005. V. 57. № 11. P. 1595 –1639.
- Valenta C. // Adv. Drug Del. Rev. V. 57. № 11. P. 1692–1712.
- Hattrup C.L., Gendler S.J. // Annu. Rev. Physiol. 2008. V. 70. P. 431–57.
- Chater P.I., Wilcox M.D., Pearson J.P. // Adv. Drug Deliv. Rev. 2018. V. 124. P. 184–192.
- Rausch P., Rehman A., Kunzel S., Häsler R., Ott S.J., Schreiber S . et al . // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 2011. V. 108. P. 19030–19035.
- Wacklin P., Tuimala J., Nikkila J., Tims S., Mäkivuokko H., Alakulppi N. et al. // Plos One 2014. V. 9. № 4. e94863. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0094863
- Pacheco A.R., Curtis M.M., Ritchie J.M., Munera D., Waldor M.K., Moreira C.G. et al. // Nature 2012. V. 492. P. 113–119.
- Kashyap P.C., Marcobal A., Ursell L.K., Knight R., Gordon J.I., Sonnenburg J.L. // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 2013. V. 110. № 42. P. 17059–17064.
- Sommer F., Adam N., Johansson M.E., Xia L., Hans- son G.C., Bäckhed F. // Plos One. 2014. V. 9. № 1. e85254. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0085254
- Manichanh C., Borruel N., Casellas F., Guarner F. // Nature Reviews Gastroenterology and Hepatology. 2012. V. 9. № 10. P. 599–608.
- Moran A.P., Gupta A., Joshi L. // Gut. 2011. V. 60. № 10. P. 1412 –1425.
- McGuckin M.A., Lindén S.K., Sutton P., Florin T.H. // Nat. Rev. Microbiol. 2011. V. 9. № 4. P. 265–278.
- Tailford L.E., Owen C.D., Walshaw J., Tailford L.E., Owen C.D., Walshaw J . et al. // Nat. Commun. 2015. V. 6. 7624. https://doi.org/10.1038/ncomms8624
- Parmar A.S., Alakulppi N., Paavola-Sakki P., Kurppa K., Halme L., Färkkilä M. et al. // Tissue Antigens. 2012. V. 80. № 6. P. 488–493.
- Corfield A.P. // Glycoconj. J. 1993. V.10. P. 72–81.
- McGovern D.P., Jones M.R., Taylor K. D., Marcian- te K., Yan X., Dubinsky M. et al. // Hum. Mol. Genet. 2010. V. 19. № 17. P. 3458–3476.
- Buisine M.P., Desreumaux P., Debailleul V., Gambi- ez L., Geboes K., Ectors N. et al. // Inflamm. Bowel. Dis. 1999. V. 5. № 1. P. 24–32.
- Larsson J.M., Karlsson H., Crespo J.G., Johans- son M.E., Eklund L., Sjövall H., Hansson G.C. // Inflamm. Bowel. Dis. 2011. V. 17. № 11. P. 2299–2307.
- 62 Burchell J.M., Beatson R., Graham R., Taylor-Papadimitriou J., Tajadura-Ortega V. // Biochem. Soc. Trans. 2018. V. 46. № 4. P. 779–788.
- Bhatia R., Gautam S.K.., Cannon A, Thompson C., Hall B.R., Aithal A . et al. // Cancer Metastasis Rev. 2019. V. 38. № 1–2. P. 223–236.
- Lechanteur A., das Neves J., Sarmento B. // Adv. Drug Deliv. Rev. 2018. V. 124. P. 50–63.
- Hayes D.F., Sekine H., Ohno T., Abe M., Keefe K., Kufe D.W. // J. Clin. Invest. 1985. V. 75. P. 671–1678.
- Rahn J.J., Dabbagh L., Pasdar M., Hugh J.C. // Cancer. 2001. V. 91. P. 1973– 1982.
- Khodarev N.N., Pitroda S.P., Beckett M.A., MacDer- med D.M., Huang L., Kufe D.W. et al. // Cancer Res. 2009. V. 69. № 7. P. 2833–28377.
- Wei X., Xu H., Kufe D. // Mol. Cell. 2006. V. 21. № 2. P. 295 –305.
- Pitroda S.P., Khodarev N.N., Beckett M.A., Kufe D.W. Weichselbaum R.R. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2009. V. 106. № 14. P. 5837–5841.
- Lapointe J., Li C., Higgins J.P., van de Rijn M., Bair E., Montgomery K. et al. // Proc. Natl. Acad. Sci USA 2004. V. 101. № 3. P. 811 –816.
- Wreesmann V.B., Sieczka E.M., Socci N.D., Hezel M., Belbin T.J., Childs G. et al. // Cancer Res. 2004. V. 64. № 11. P. 3780–3789.
- Xie G.D., Liu Y.R., Jiang Y.Z., Shao Z.M. // Sci. Rep. 2018. V. 8. № 1. 6117. https://doi.org/10.1038/s41598-018-24540-7
- Saitou M., Goto M., Horinouchi M., Tamada S., Nagata K., Hamada T. et al .. // J. Clin. Pathol. 2005. V. 58. № 8. P. 845–852.
- Walsh M.D., Young J.P., Leggett B.A., Williams S.H., Jass J.R., McGuckin M.A. // Hum. Pathol. 2007. V. 38. № 6. P. 883–892.
- Shimamura T., Ito H., Shibahara J., Watanabe A., Hippo Y., Taniguchi H. et al. // Cancer Sci. 2005. V. 96. № 5. P. 265–273.
- Packer L.M., Williams S.J., Callaghan S., Gotley D.C., McGuckin M.A. // Int. J. Oncol. 2004. V. 25. № 4. P. 1119–1126.
- Bast R.C.Jr., Hennessy B., Mills G.B. // Nature Rev. Cancer. 2009. V. 9. № 6. P. 415–428.
- Paszek M.J, DuFort C.C., Rossier O., Bainer R., Mouw J.K., Godula K. et al. // Nature 2014. V. 511. № 7509. P. 319–325.
- Smith B.A.H., Bertozzi C.R. // Nat. Rev. Drug. Discov. 2021. V. 20. № 3. P. 217–243.
- Bose M., Mukherjee P . // Vaccines (Basel) 2020. V. 8. № 4. 659. https://doi.org/10.3390/vaccines8040659
- Panchamoorthy G., Jin C., Raina D., Bharti A., Yamamoto M., Adeebge D. et al. // JCI Insight. 2018. V. 3. № 12. e99880. https://doi.org/10.1172/jci.insight.99880
- Posey A.D.Jr., Schwab R.D., Boesteanu A.C., Steen- toft C., Mandel U., Engels B . et al. . // Immunity. 2016. V. 44. №. 6. P. 1444–1454.
- Rubinstein D.B., Karmely M., Pichinuk E., Ziv R., Benhar I., Feng N. et al. // Int. J. Cancer 2009. V. 124. № 1. P. 46–54.
- 84 . Chen Y., Clark S., Wong T., Chen Y, Chen Y., Dennis M.S. et al . // Cancer Res. 2007. V. 67. № 10. P. 4924–4932.
- Kaneko O., Gong L., Zhang J., Hansen J.K., Hassan R., Lee B. et al. // J. Biol. Chem. 2009. V. 284. № 6. P. 3739–3749.
- Zhou Y., Rajabi H., Kufe D. // Mol. Pharmacol . 2011. V . 79. № 5. P . 886–893.
- Боженко В.К., Уразаева И .Х., Ранджит Р., Кудинова Е.А. // Вестник Российского научного центра рентгенорадиологии. 2023. № 4. P. 110–121.
- Wittel U.A., Goel A., Varshney G.C., Batra S.K. // Front. Biosci. 2001. V. 6. P. 1296–1310.
- Arlen P.M., Gulley J.L., Madan R.A., Hodge J.W., Schlom J. // Crit. Rev. Immunol. 2007. V. 27. № 5. P. 451–462.
- Goydos J.S., Elde E., Whiteside T.L., Finn O.J., Lot- ze M.T. // J. Surg. Res. 1996. V. 63. № 1. P. 298–304.
- Quoix E., Lena H., Losonczy G., Forget F., Chouaid C., Papai Z. et al. // Lancet. Oncol. 2016. V.17. № 2. P. 212–223.
- Dziadek S., Kowalczyk D., Kunz H . // Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 2005. V. 44. № 46. P. 7624–7630.
- Dobrzanski M.J., Rewers-Felkins K.A., Samad K.A., Quinlin I.S., Phillips C.A. et al. // Cancer Immunol. Immunother. 2012. V. 61. № 6. P. 839–854.
- Raina D., Ahmad R., Joshi M.D., Yin L., Wu Z., Kawano T. et al. // Cancer Res. 2009. V. 69. № 12. P. 5133–5141.
- Joshi M.D., Ahmad R., Yin L., Raina D., Rajabi H., Bubley G. et al. // Mol. Cancer Ther. 2009. V. 8. № 11. P. 3056– 3065.
- Bitler B.G., Menzl I., Huerta C.L., Sands B., Knowlton W., Chang A. et al. // Clin. Cancer Res. 2009. V. 15. № 1. P. 100–109.
- Xiao H., Woods E.C., Vukojicic P., Bertozzi C.R. // Proc. Natl. Acad. Sci USA 2016. V. 113. № 37. P. 10304–10309.
- Gray M.A., Stanczak M.A., Mantuano N.R., Xiao H., Pijnenborg J.F.A., Malaker S.A. et al. // Nat. Chem. Biol. 2020 V. 16. № 12. P. 1376–1384.
- Pedram K., Shon D.J., Tender G.S., Mantuano N.R., Northey J.J., Metcalf K.J. et al. // Nat. Biotechnol. 2024 V. 42. № 4. P. 597–607.
- Tsuiki S., Hashimoto Y., Pigman W. // Nature 1961. V. 189. 399. https://doi.org/10.1038/189399a0
- Nordman H., Davies J.R., Herrmann A., Karlsson N.G., Hansson GC., Carlstedt I. // Biochem. J. 1997. V. 326. № 3. P. 903–910.
- Omana D.A., Wang J., Wu J. // Trends Food Sci. Technol. 2010. V. 21. № 9. P. 455–463.
- Masuda A., Baba T., Dohmae N., Yamamura M., Wada H., Ushida K. // J. Nat. Prod. 2007. V. 70. № 7. P. 1089–1092.
- McDermott M., Cerullo A.R., Parziale J., Achrak E., Sultana S., Ferd J. et al. // Front. Bioeng. Biotechnol. 2021. V. 9. 734023. https://doi.org/10.3389/fbioe.2021.734023
- Schömig V.J., Käsdorf B.T., Scholz C.S., Bidmon K., Lieleg O., Berensmeier S. // RSC Adv. 2016. V. 6. P. 44932–44943.
- Marczyn ski M., Jiang K., Blakeley M., Srivastava V., Vilaplana F., Crouzier T. et al. // Biomacromolecules 2021. V. 22. № 4. P. 1600–1613.
- Shurer C.R., Wang Y., Feeney E, Head S.E., Zhang V.X., Su J. et al. // Biotechnol. Bioeng. 2019. V. 116. № 6. P. 1292–1303.
- Jones A.R., Gleghorn J.P., Hughes C.E., Fitz L.J., Zollner R., Wainwright S.D. et al. // J. Orthop. Res. 2007. V. 25. № 3. P. 283–292.
- Fang L., Wang L., Yao Y., Zhang J., Wu X., Li X. et al. // Nanomedicine. 2017. V. 13. № 1. P. 153–171.
- Lieleg O., Vladescu I., Ribbeck K. // Biophys. J. 2010. V. 98. № 9. P. 1782 –1789.
- Yamamoto M., Tsuchiya T., Iijima M., Takeuchi H., Kamiya H. // Yakugaku Zasshi. 2018. V. 138. V. 9. P. 1191–1199.
- Forte J., Hanieh P.N., Poerio N., Olimpieri T., Ammendolia M.G., Fraziano M. et al. // Biomolecules 2023. V.13. № 6. 924. https://doi.org/10.3390/biom13060924
- Liu Y., Yang T., Wei S., Zhou C., Lan Y., Cao A. et al. // Int. J. Pharm. 2018. V. 537. № 1–2. P. 245–256.
- Klemetsrud T., Jonassen H., Hiorth M., Kjønik- sen A.L., Smistad G. // Colloids Surf. B Biointerfaces. 2013. V. 103. P. 158–165.
- Klemetsrud T., Kjøniksen A.L., Hiorth M., Jacobsen J., Smistad G. // J. Liposome Res. 2018. V. 28. № 1. P. 62– 73.
- Japiassu K.B., Fay F., Marengo A., Louaguenouni Y., Cailleau C., Denis S. et al . // J. Control. Release 2022. V. 352. P. 15–24.
- Balabushevich N.G., Kovalenko E.A., Mikhal- chik E.V., Filatova L.Y., Volodkin D., Vikulina A.S. // J. Colloid Interface Sci. 2019. V. 545. P. 330–339.
- Mikhalchik E.V., Boychenko O.P., Moskalets A.P., Morozova O.V., Klinov D.V., Basyreva L.Yu. et al. // Russ. Open Med. J. 2021. V. 10. № 4. P. 1–6.
- Mikhalchik E., Balabushevich N., Vakhrusheva T., Sokolov A., Baykova J., Rakitina D. et al. // FEBS О pen Bio. 2019. V. 10. № 2. P. 180– 196.
- Lim V.Z., Yong A.A., Tan W.P.M., Zhao X., Vitale M., Goh C.L. // J. Clin. Aesthet. Dermatol. 2020. V. 13. № 3. P. 31–36.
- 121 . Park M.S., Chung J.W., Kim Y.K., Chung S.C., Kho H.S. // Oral. Dis. 2007. V. 13. № 2. P. 181–186.
- Патент США WO2000051619A1.
- Winkeljann B., Boettcher K., Balzer B.N., Lieleg O. // Adv. Mater. Interfaces 2017. V. 4. № 19. 1700186. https://doi.org/10.1002/admi.201700186
- 124 . Song J., Lutz T.M., Lang N., Lieleg O. // Adv. Healthc. Mater. 2021, V. 10. № 4. e2000831. https://doi.org/10.1002/adhm.202000831
- Winkeljann B., Bussmann A.B., Bauer M.G., Lie- leg O. // Biotribology. 2018. V. 14. P. 11–18.
- Boettcher K., Winkeljann B., Schmidt T.A., Lieleg O. // Biotribology. 2017. V. 12. P. 43–51.
- Yakubov G.E., McColl J., Bongaerts J.H., Rams- den J.J. // Langmuir 2009. V. 25. № 4. P. 2313–2321.
- 128 . Song J., Winkeljann B., Lieleg O. // ACS Appl. Bio. Mater. 2019. V. 2. № 8. P. 3448–3457.
- Winkeljann B., Leipold P.-M.A., Lieleg O. // Adv. Mater. Interfaces. 2019. V. 6. 1900366. https://doi.org/10.1002/admi.201900366
- 130 . Co J.Y., Crouzier T., Ribbeck K. // Adv. Mater. Interfaces. 2015. V. 2. № 17. 1500179. https://doi.org/10.1002/admi.201500179
- 131 . Winkeljann B., Bauer M.G., Marczynski M., Rauh T., Sieber S.A., Lieleg O. // Adv. Mater. Interfaces. 2020. V.7. № 4. 1902069. https://doi.org/10.1002/admi.201902069.
- Janairo R.R., Zhu Y., Chen T., Li S. // Tissue Eng. Part A. 2014. V. 20. № 1–2. P. 285–293.
- 133 . Shi L., Ardehali R., Caldwell K.D., Valint P. // Colloids. Surf. B. 2000. V. 17. № 4. P. 229–239.
- 134 . Sandberg T., Karlsson Ott M., Carlsson J., Feiler A., Caldwell K.D . // J. Biomed. Mater. Res. A. 2009. V. 91. № 3. P. 773–785.
- Rickert C.A., Lutz T.M., Marczynski M., Lieleg O. // Macromol. Biosci. 2020. V. 20. № 7. e2000090. https://doi.org/ 10.1002/mabi.202000090
- Rickert C.A., Wittmann B., Fromme R., Lieleg O. // ACS Appl. Mater. Interfaces. 2020. V. 2. № 25. P. 28024–28033.
- 137 . Song J., Lutz T.M., Lang N., Lieleg O. // Adv. Healthc. Mater. 2021. V. 10. № 4. e2000831. https://doi.org/10.1002/adhm.202000831
- Ma L., Gaisinskaya-Kipnis A., Kampf N., Klein J. // Nat. Commun. 2015. V. 6. 6060. https://doi.org/10.1038/ncomms7060
- Käsdorf B.T., Weber F., Petrou G., Srivastava V., Crouzier T., Lieleg O. // Biomacromol. 2017. V. 18. № 8. P. 2454–2462.
- Gürer U., Fan D., Xu Z., Nawaz Q., Baartman J., Boccaccini A.R, et al. // ACS Appl. Bio. Mater. 2025. https ://doi.org/10.1021/acsabm.4c01793
- Feng Х., Zhang J., Rodrı´guez-Serrano A.F., Huang J., Hsing I.M. // Matter. 2024. V. 7. № 12. P. 4356–4272.
- Svensson O., Arnebrant T. // Current Opinion in Colloid & Interface Science. 2010. V. 15. № 6. P. 395–405.
- Shi L., Caldwell K.D. // J. Colloid Interface Sci. 2000. V. 224. № 2. P. 372–381.
- Lim S.H., Yong G.J.M., Chia C.Y., Man S.M., Subramanian G.S., Oh G. et al. // Food Func. 2024. V. 5. № 5. P. 2645–2654.
- Lee S., Muller M., Rezwan K., Spencer N . // Langmuir. 2005. V. 21. № 18. P. 8344–8353.
- 146 . Duffy C.V., David L., Crouzier T. // Acta Biomater. 2015. V. 20. P. 51–59.
- Kimna C., Winkeljann B., Song J., Lieleg O. // Adv. Mater. Interfaces. 2020. V. 7. № 19. 2000735. https://doi.org/10.1002/admi.202000735
- Ahn J., Crouzier T., Ribbeck K., Rubher M.F., Cohen R.E. // Biomacromol. 2015. V. 16. № 1. P. 228– 235.
- 149 . Nikogeorgo N., Patil N.J., Zappone B., Lee S. // Polymer. 2016. V. 100. P. 158–168.
- Svensson O., Lindh L., Cardenas M., Arnebrant T. // J. Colloid Interface Sci. 2006. V. 299. № 2. P. 608 –616.
- Lindh L., Svendsen I.E., Svensson O., Cárdenas M., Arnebrant T. // J. Colloid Interface Sci. 2007. V. 310. № 1. P. 74–82.
- Crouzier T., Beckwitt C.H., Ribbeck K. // Biomacromol. 2012. V. 13. № 10. P. 3401–3408.
- Polak R., Crouzier T., Lim R.M., Ribbeck K., Bep- pu M.M., Pitombo R.N.M. et al. // Biomacromol. 2014. V. 15. № 8. P. 3093–3098.
- Jiang K., Yan Н., Rickert С., Marczynski M., Sixtensson K., Vilaplana F. et al. // Adv. Func. Mater. 2021. V. 31. № 10. 2008428. https://doi.org/ 10.1002/adfm.202008428
- Audu M., Umale A.M., Chinnedu I.E. // Asian Pac. J. Trop. Med. 2010. V. 3. № 6. P. 461–464.
- Eraga S.O., Arhewoh M.I., Iwuagwu M.A., Ukponahiusi O.E. // Pak. J. Pharm. Sci. 2015. V. 28. 3 1. P. 113–118.
- Ofokansi K.C., Okorie O., Adikwu M.U. // Biol. Pharm. Bull. 2009. V. 32. № 10. P. 1754–1759.
- Builders P.F., Kunle O.O., Okpaku L.C., Builders M.I., Attama A.A., Adikwu M.U. // Eur. J. Pharm. Biopharm. 2008. V. 70. № 3. P. 777–783.
- Laurén P., Paukkonen H., Lipiäinen T., Dong Y., Oksanen T., Räikkönen H. et al. // Pharm. Res. 2018. V. 35(7). 145. https://doi. org/10.1007/s11095-018-2428-z
- Nowald C., Penk, A., Chiu H.Y., Bein T., Huster D., Lieleg O. A // Macromol. Biosci. 2016. V. 16. № 4. P. 567–579.
- Mumuni М.А., Kenechukwu F.C., Ofokansi K.C., Attama A.A., D íaz D.D. // Carbohydr. Polym. 2020. V. 229. 115506. https://doi.org/10.1016/j.carbpol.2019.115506
- Filatova L., Emelianov G., Balabushevich N., Klyachko N. // Biocatalysis and Biotransformation. 2020. V. 113. P. 97–106.
- Gugliandolo E., Macrì F., Fusco R., Siracusa R., D ’ Amico R., Cordaro M. et al. // Vet. Sci. 2021. V. 8. № 8. 167. https://doi.org/10.3390/vetsci8080167
- Tsoutsos D., Kakagia D., Tamparopoulos K. // J. Dermatol. Treat. 2009. V. 20. № 4. P. 219–222.
- Pitt S.J., Graham M.A., Dedi C.G., Taylor-Harris P.M., Gunn A. // Br. J. Biomed. Sci. 2015. V. 72. № 4. P. 174–181.
- 166 . Linden S.K., Sutton P, Karlsson N.G., Korolik V., McGuckin M.A. // Mucosal. Immunol. 2008. V. 1. № 3. P. 183– 97.
- Caldara M., Friedlander R.S., Kavanaugh N.L., Aizenberg J, Foster K.R., Ribbeck K. // Curr. Biol. 2012. V. 22. № 24. P. 2325–2330
- Lieleg O., Lieleg C., Bloom J., Buck C.B., Ribbeck K. // Biomacromol. V. 13. № 6. P. 724–1732.
- Butnarasu C., Petrini P., Bracotti F., Visai L., Guagliano G., Fiorio Pla A . et al. // Adv. Healthc. Mater. 2022. V. 11. № 15. e2200340. https://doi.org/10.1002/adhm.202200340
- Lutz T.M., Kimna C., Lieleg O . / / Int. J. Biol. Macromol. 2022. V. 215. P. 102–112.
- Kimna C., Lutz T.M., Yan H., Song J., Crouzier T., Lieleg O. // ACS Nano 2021. V. 15. № 2. P. 2350–2362.
- Kimna C., Lutz T.M., Lieleg O. // Methods Mol. Biol. 2024. V. 2763. P. 383– 394.
- Kimna C., Lieleg O. // J. Control. Release. 2019. V. 304. P. 19–28.
- Nowald C., Käsdorf B.T., Lieleg O. //J. Control. Release. 2017. V. 246. P. 71 –78.
- Yan H., Chircov C., Zhong X., Winkeljann B, Dobryden I., Nilsson H.E. et al. // Langmuir. 2018. V. 34. № 45. P. 13615–13625.
- Fukui Y., Fukuda M., Fujimoto K. // J. Mater. Chem. B. 2018. V. 6. № 5. P. 781–788.
- Balabushevich N.G., Kovalenko E.A., Le-Deygen I.M., Filatova L.Y., Volodkin D., Vikulina A.S. // Materials and Design 2019. V. 182. 108020. https://doi.org/10.1016/j.matdes.2019.108020
- Balabushevich N.G., Kovalenko E.A., Filatova L.Y., Kirzhanova E.A., Mikhalchik E.V., Volodkin D., Vikulina A.S. // Macromol. Biosci. 2022. V. 22. № 7. e2200005. https://doi.org/10.1016/j.matdes.2019.108020
- Balabushevich N.G., Kovalenko E.A., Maltseva L.N., Filatova L.Y., Moysenovich A.V., Mikhalchik E.V. et al. // Adv. Eng. Mat. 2022. 2101797. https://doi.org/10.1016/j.matdes.2019.108020
- Mikhalchik E.V., Basyreva L.Y., Gusev S.A., Pana-senko O.M., Klinov D.V., Barinov N.A. et al. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 23. № 18. 10579. https://doi.org/10.3390/ijms231810579
- Castangia I., Aroffu M., Allaw M., Perra M., Baroli B., Usach I. et al. // Biomed. Pharmacother . 2024. V . 177. 116998. https :// doi . org /10.1016/ j . biopha .2024.116998.
Дополнительные файлы


