Progress in crystal chemistry of new fumarole minerals discovered in 2014-2024 and their synthetic analogues
- Authors: Siidra I.O.1,2, Nazarchuk E.V.1, Borisov A.S.3, Ginga V.А.4, Nekrasova D.O.1
-
Affiliations:
- St. Petersburg University
- Kola Science Centre RAS
- Kiel University
- Leipzig University
- Issue: Vol 70, No 2 (2025)
- Pages: 189-224
- Section: REVIEWS
- URL: https://journal-vniispk.ru/0023-4761/article/view/289370
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0023476125020022
- EDN: https://elibrary.ru/BZGKTD
- ID: 289370
Cite item
Abstract
This review highlights the key findings from the study of new anhydrous minerals discovered by the research team in the fumaroles of the Tolbachik volcano (Kamchatka) over the past decade. The synthesis conditions for analogues of these fumarole minerals and the distinctive features of their crystal chemistry are discussed. Special attention is given to minerals containing sulfate or vanadate anions, the discovery of which has led to the development of extensive families of inorganic compounds and materials with rich and intriguing crystal chemistry. A dedicated section focuses on advancements in high-temperature X-ray diffraction (HT XRD). Additionally, several rare topotactic single crystal-to-single crystal (SC-SC) transformations observed in vergasovaite and aleutite are described.
Full Text

About the authors
I. O. Siidra
St. Petersburg University; Kola Science Centre RAS
Author for correspondence.
Email: o.siidra@spbu.ru
Institute of Earth Sciences
Russian Federation, St. Petersburg; ApatityE. V. Nazarchuk
St. Petersburg University
Email: o.siidra@spbu.ru
Institute of Earth Sciences
Russian Federation, St. PetersburgA. S. Borisov
Kiel University
Email: o.siidra@spbu.ru
Institute of Geosciences
Germany, KielV. А. Ginga
Leipzig University
Email: o.siidra@spbu.ru
Institute of Solid State Physics
Germany, LeipzigD. O. Nekrasova
St. Petersburg University
Email: o.siidra@spbu.ru
Institute of Earth Sciences
Russian Federation, St. PetersburgReferences
- Главатских С.Ф., Набоко С.И. Постэруптивный метасоматоз и рудообразование. М.: Наука, 1983. 185 с.
- Федотов С.А. Большое трещинное Толбачинское извержение. Камчатка 1975–1976. М.: Наука, 1984. 637 с.
- Belousov A., Belousova M., Edwards B. et al. // J. Volcanol. Geotherm. Res. 2015. V. 307. P. 22. https://doi.org/10.1016/j.jvolgeores.2015.06.013
- Вергасова Л.П., Филатов С.К. // Вулканология и сейсмология. 2012. № 5. С. 3.
- Вергасова Л.П., Филатов С.К. // Вулканология и сейсмология. 2016. № 2. С. 3.
- Кривовичев С.В., Филатов С.К., Семенова Т.Ф. // Успехи химии. 1998. Т. 67. С. 155.
- Пеков И.В., Агаханов А.А., Зубкова Н.В. и др. // Геология и геофизика. 2020. Т. 61. С. 826. https://doi.org/10.15372/GiG2019167
- Pekov I.V., Koshlyakova N.N., Zubkova N.V. et al. // Eur. J. Mineral. 2018. V. 30. P. 305. https://doi.org/10.1127/ejm/2018/0030-2718
- Iveson A.A., Humphreys M.C.S., Jenner F.E. et al. // J. Petrol. 2022. V. 63. P. egac087. https://doi.org/10.1093/petrology/egac087
- Borisov A.S., Siidra O.I., Vlasenko N.S. // Chemie der Erde – Geochem. 2024. V. 84. P. 126179. https://doi.org/10.1016/j.chemer.2024.126179
- Филатов С.К., Вергасова Л.П. // Мінералогічний журн. 1983. Т. 3. С. 84.
- Филатов С.K. Высокотемпературная кристаллохимия. Теория, методы и результаты исследований. Л.: Недра, 1990. 288 с.
- Домнина М.И., Филатов С.К., Зюзюкина И.И., Вергасова Л.П. // Изв. АН СССР. Неорган. материалы. 1986. Т. 22. С. 1992.
- Krivovichev S.V., Mentré O., Siidra O.I. et al. // Chem. Rev. 2013. V. 113. P. 6459. https://doi.org/10.1021/cr3004696
- Rousochatzakis I., Richter J., Zinke R., Tsirlin A.A. // Phys. Rev. B. 2015. V. 91. P. 024416. https://doi.org/10.1103/PhysRevB.91.024416
- Fujihala M., Koorikawa H., Mitsuda S. et al. // J. Phys. Soc. Jpn. 2015. V. 84. P. 073702. https://doi.org/10.7566/JPSJ.84.073702
- Inosov D.S. // Adv. Phys. 2018. V. 67. P. 149. https://doi.org/10.1080/00018732.2018.1571986
- Pomjakushin V., Podlesnyak A., Furrer A., Pomjakushina E. // Phys. Rev. B. 2024. V. 109. P. 144409. https://doi.org/10.1103/physrevb.109.144409
- Vasiliev A., Volkova O., Zvereva E., Markina M. // npj Quant. Mater. 2018. V. 3. P. 18. https://doi.org/10.1038/s41535-018-0090-7
- Singh S., Neveu A., Jayanthi K. et al. // Dalton Trans. 2022. V. 51. P. 11169. https://doi.org/10.1039/D2DT01830F
- Gao Y., Zhang H., Liu X.-H. et al. // Adv. Energy Mater. 2021. V. 11. P. 2101751. https://doi.org/10.1002/aenm.202101751
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Zaitsev A.N., Vlasenko N.S. // Mineral. Mag. 2020. V. 84. P. 283. https://doi.org/10.1180/mgm.2019.69
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Agakhanov A.A. et al. // Mineral. Petrol. 2018. V. 112. P. 123. https://doi.org/10.1007/s00710-017-0520-4
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Zaitsev A.N., Shilovskikh V.V. // Mineral. Mag. 2019. V. 84. P. 153. https://doi.org/10.1180/mgm.2019.68
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Lukina E.A. et al. // Mineral. Mag. 2018. V. 82. P. 1079. https://doi.org/10.1180/minmag.2017.081.084
- Borisov A.S., Charkin D.O., Zagidullin K.A. et al. // Acta Cryst. В. 2022. V. 78. P. 499. https://doi.org/10.1107/S2052520622003535
- Nazarchuk E.V., Siidra O.I., Agakhanov A.A. et al. // Mineral. Mag. 2018. V. 82. P. 1233. https://doi.org/10.1180/minmag.2017.081.089
- Nekrasova D.O., Siidra O.I., Zaitsev A.N. et al. // Phys. Chem. Mineral. 2021. V. 48. P. 6. https://doi.org/10.1007/s00269-020-01132-4
- Borisov A.S., Siidra O.I., Kovrugin V.M. et al. // J. Appl. Cryst. 2021. V. 54. P. 237. https://doi.org/10.1107/S1600576720015824
- Nekrasova D.O., Mentré O., Siidra O.I. et al. // Dalton Trans. 2022. V. 51. P. 7878. https://doi.org/10.1039/D1DT04202E
- Siidra O.I., Lukina E.A., Nazarchuk E.V. et al. // Mineral. Mag. 2018. V. 82. P. 257. https://doi.org/10.1180/minmag.2017.081.037
- Kovrugin V.M., Nekrasova D.O., Siidra O.I. et al. // Cryst. Growth Des. 2019. V. 19. P. 1233. https://doi.org/10.1021/acs.cgd.8b01658
- Siidra O.I., Charkin D.O., Kovrugin V.M., Borisov A.S. // Acta Cryst. В. 2021. V. 77. P. 1003. https://doi.org/10.1107/S2052520621010350
- Siidra O.I., Nekrasova D.O., Charkin D.O. et al. // Mineral. Mag. 2021. V. 85. P. 831. https://doi.org/10.1180/mgm.2021.73
- Siidra O., Nekrasova D., Blatova O. et al. // Acta Cryst. В. 2022. V. 78. P. 153. https://doi.org/10.1107/S2052520622000919
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Zaitsev A.N. et al. // Eur. J. Mineral. 2017. V. 29. P. 499. https://doi.org/10.1127/ejm/2017/0029-2619
- Nekrasova D.O., Tsirlin A.A., Colmont M. et al. // Phys. Rev. B. 2020. V. 102. P. 184405. https://doi.org/10.1103/PhysRevB.102.184405
- Nekrasova D.O., Tsirlin A.A., Colmont M. et al. // Inorg. Chem. 2021. V. 60. P. 18185. https://doi.org/10.1021/acs.inorgchem.1c02808
- Borisov A.S., Siidra O.I., Pimshin I.D. et al. // Struct. Chem. 2025. https://doi.org/10.1007/s11224-025-02450-5
- Nazarchuk E.V., Siidra O.I., Nekrasova D.O. et al. // Mineral. Mag. 2020. V. 84. P. 563. https://doi.org/10.1180/mgm.2020.33
- Борисов А.С., Сийдра О.И., Чаркин Д.О. и др. // Журн. структур. химии. 2024. Т. 65. С. 136344. https://doi.org/10.26902/JSC_id136344
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Agakhanov A.A., Polekhovsky Y.S. // Mineral. Mag. 2019. V. 83. P. 847. https://doi.org/10.1180/mgm.2019.42
- Ginga V.A., Siidra O.I., Tsirlin A.A., Setzer A. // In preparation.
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Zaitsev A.N. et al. // Mineral. Mag. 2019. V. 83. P. 749. https://doi.org/10.1180/mgm.2019.41
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Pautov L.A. et al. // CNMNC Newsletter 70. Eur. J. Mineral. 2022. V. 34. P. 591. https://doi.org/10.5194/ejm-34-591-2022
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Pautov L.A. et al. // CNMNC Newsletter 61. Eur. J. Mineral. 2021. V. 33. P. 299. https://doi.org/10.5194/ejm-33-299-2021
- Siidra O.I., Nazarchuk E.V., Pautov L.A. et al. // CNMNC Newsletter 64. Eur. J. Mineral. 2022. V. 34. P. 1. https://doi.org/10.5194/ejm-34-1-2022
- Vergasova L.P., Starova G.L., Krivovichev S.V. et al. // Can. Mineral. 1999. V. 37. P. 911.
- Ginga V.A., Siidra O.I., Tsirlin A.A., Setzer A. // Inorg. Chem. 2024. V. 63. P. 24573. https://doi.org/10.1021/acs.inorgchem.4c03694
- Bykova E.Y., Berlepsch P., Kartashov P.M. et al. // Schweiz. Mineral. Petrogr. Mitt. 1998. V. 78. P. 479.
- Nazarchuk E.V., Siidra O.I., Charkin D.O. et al. // Am. Mineral. 2024. V. 109. P. 471. https://doi.org/10.2138/am-2022-8753
- Pekov I.V., Zubkova N.V., Zelenski M.E. et al. // Mineral. Mag. 2013. V. 77. P. 107. https://doi.org/10.1180/minmag.2013.077.1.10
- Siidra O.I., Vladimirova V.A., Tsirlin A.A. et al. // Inorg. Chem. 2020. V. 59. P. 2136. https://doi.org/10.1021/acs.inorgchem.9b02565
- Giacovazzo C., Scandale E., Scordari F. // Z. Kristallogr. 1976. B. 144. S. 226. https://doi.org/10.1524/zkri.1976.144.16.226
- Вергасова Л.П., Филатов С.К., Серафимова Е.К., Старова Г.Л. // Докл. АН СССР. 1984. Т. 275. С. 714.
- Mereiter K. // Neues Jb. Miner. Monat. 1979. S. 182.
- Siidra O.I., Vergasova L.P., Krivovichev S.V. et al. // Mineral. Mag. 2014. V. 78. P. 1687. https://doi.org/10.1180/minmag.2014.078.7.12
- Dahmen T., Gruehn R. // Z. Kristallogr. 1993. V. 204. P. 57. https://doi.org/10.1524/zkri.1993.204.12.57
- Christidis P.C., Rentzeperis P.J. // Z. Kristallogr. 1976. V. 144. P. 341. https://doi.org/10.1524/zkri.1976.144.16.341
- Abbott R.N. // Am. Mineral. 1984. V. 69. P. 449.
- Slater P.R., Greaves C. // J. Mater. Chem. 1994. V. 4. P. 1469. https://doi.org/10.1039/JM9940401469
- Anantharamulu N., Koteswara Rao K., Rambabu G. et al. // J. Mater. Sci. 2011. V. 46. P. 2821. https://doi.org/10.1007/s10853-011-5302-5
- Wildner M., Giester G. // Mineral. Petrol. 1988. V. 39. P. 201. https://doi.org/10.1007/BF01163035
- Pekov I.V., Zubkova N.V., Agakhanov A.A. et al. // Eur. J. Mineral. 2017. V. 29. P. 323. https://doi.org/10.1127/ejm/2017/0029-2596
- Wildner M. // Z. Kristallogr. 1992. V. 202. P. 51. https://doi.org/10.1524/zkri.1992.202.1-2.51
- Burns P.C., Pluth J.J., Smith J.V. et al. // Am. Mineral. 2000. V. 85. P. 604. https://doi.org/10.2138/am-2000-0424
- Olmi F., Sabelli C., Trosti-Ferroni R. // Eur. J. Mineral. 1995. V. 7. P. 1331. https://doi.org/10.1127/ejm/7/6/1331
- Liebau F. Structural Chemistry of Silicates. Structure, Bonding and Classification. Berlin: Springer-Verlag, 1985. 347 p.
- Hawthorne F.C., Krivovichev S.V., Burns P.C. // Rev. Mineral. Geochem. 2000. V. 40. P. 1. https://doi.org/10.1515/9781501508660-003
- Вергасова Л.П., Старова Г.Л., Филатов С.К., Ананьев В.В. // Докл. АН СССР. 1998. Т. 359. С. 804.
- Kornyakov I.V., Vladimirova V.A., Siidra O.I., Krivovichev S.V. // Molecules. 2021. V. 26. P. 1833. https://doi.org/10.3390/molecules26071833
- Siidra O.I., Vergasova L.P., Kretser Y.L. et al. // Mineral. Mag. 2014. V. 78. P. 1699. https://doi.org/10.1180/minmag.2014.078.7.13
- Krivovichev S.V., Vergasova L.P., Britvin S.N. et al. // Can. Mineral. 2007. V. 45. P. 921. https://doi.org/10.2113/gscanmin.45.4.921
- Starova G.L., Krivovichev S.V., Fundamensky V.S., Filatov S.K. // Mineral. Mag. 1997. V. 61. P. 441. https://doi.org/10.1180/minmag.1997.061.406.09
- Biesner T., Roh S., Pustogow A. et al. // Phys. Rev. B. 2022. V. 105. P. L060410. https://doi.org/10.1103/PhysRevB.105.L060410
- Siidra O.I., Krivovichev S.V., Armbruster T. et al. // Can. Mineral. 2007. V. 45. P. 445. https://doi.org/10.2113/gscanmin.45.3.445
- Ginga V.A., Siidra O.I., Firsova V.A. et al. // Phys. Chem. Mineral. 2022. V. 49. P. 38. https://doi.org/10.1007/s00269-022-01213-6
- Кривовичев С.В., Филатов С.К., Вергасова Л.П. // Зап. Рос. минерал. о-ва. 2015. Т. 144. С. 101.
- Mills S.J., Kampf A.R., Raudsepp M., Christy A.G. // Mineral. Mag. 2009. V. 73. P. 837. https://doi.org/10.1180/minmag.2009.073.5.837
- Mills S.J., Nestola F., Kahlenberg V. et al. // Am. Mineral. 2013. V. 98. P. 1966. https://doi.org/10.2138/am.2013.4587
- Burns P.C., Hawthorne F.C. // Can. Mineral. 1996. V. 34. P. 1089.
- Гинга В.А. “Кристаллохимия и свойства природных и синтетических ванадатов меди” Дис. ... канд. геол.-мин. наук. СПб.: СПбГУ, 2022.
- Shannon R.D., Calvo C. // J. Solid State Chem. 1973. V. 6. P. 538. https://doi.org/10.1016/S0022-4596(73)80012-X
- Hawthorne F.C., Oberti R. // Rev. Mineral. Geochem. 2007. V. 67. P. 1. https://doi.org/10.1515/9781501508523-002
- Winiarski M.J., Tran T.T., Chamorro J.R., McQueen T.M. // Inorg. Chem. 2019. V. 58. P. 4328. https://doi.org/10.1021/acs.inorgchem.8b03464
- Liu C., Chang T., Wang S. et al. // Chem. Mater. 2024. V. 36. P. 9516. https://doi.org/10.1021/acs.chemmater.4c01342
- Lacroix C., Mendels P., Mila F. Introduction to Frustrated Magnetism: Materials, Experiments, Theory. Berlin: Springer, 2011. 682 p.
- Effenberger H. // Monatsh. Chem. 1985. V. 116. P. 927. https://doi.org/10.1007/BF00809186
- Pring A., Gatehouse B.M., Birch W.D. // Am. Mineral. 1990. V. 75. P. 1421.
- Krivovichev S.V., Filatov S.K., Vergasova L.P. // Mineral. Petrol. 2013. V. 107. P. 235. https://doi.org/10.1007/s00710-012-0238-2
- Pekov I.V., Britvin S.N., Krivovichev S.V. et al. // Am. Mineral. 2021. V. 106. P. 633. https://doi.org/10.2138/am-2020-7611
- Nazarchuk E.V., Siidra O.I., Filatov S.K. et al. // Phys. Chem. Mineral. 2023. V. 50. P. 11. https://doi.org/10.1007/s00269-023-01236-7
- Siidra O.I., Borisov A.S., Lukina E.A. et al. // Phys. Chem. Mineral. 2019. V. 46. P. 403. https://doi.org/10.1007/s00269-018-1011-9
- Hughes J.M., Hadidiacos C.G. // Am. Mineral. 1985. V. 70. P. 193.
- Scordari F., Stasi F. // Neues Jb. Miner. Abh. 1990. V. 161. P. 241.
- Вергасова Л.П., Филатов С.К., Серафимова Е.К., Вараксина Т.В. // Зап. Всесоюз. Минерал. о-ва. 1988. Т. 117. С. 459.
- Hawthorne F.C., Ferguson R.B. // Acta Cryst. B. 1975. V. 31. P. 1753. https://doi.org/10.1107/S0567740875006048
- Zelenski M.E., Zubkova N.V., Pekov I.V. et al. // Eur. J. Mineral. 2012. V. 24. P. 749. https://doi.org/10.1127/0935-1221/2012/0024-2221
- Birnie R.W., Hughes J.M. // Am. Mineral. 1979. V. 64. P. 941.
- Филатов С.К. // Зап. Всесоюз. Минерал. о-ва. 1982. Т. 116. С. 417.
- Филатов С.К. // Докл. АH СССР. 1985. Т. 280. С. 369.
- Aksenov S., Antonov A., Deyneko D. et al. // Acta Cryst. B. 2022. V. 78. P. 61. https://doi.org/10.1107/S2052520621009136
Supplementary files

Note
К 100-летию кафедры кристаллографии Санкт-Петербургского государственного университета