Nicknames as a fragment of the language picture of the world of the Crimean Tatars

Мұқаба

Дәйексөз келтіру

Толық мәтін

Аннотация

The research focuses on nicknames sourced from our survey, as well as on those received from Crimean Tatar periodical press through which this type of anthroponyms have been studied, interpreted and systematized.

The purpose of the study is to select, systematize and etymologically analyze Crimean Tatar nicknames used in various regions of the Crimean Peninsula.

The features leading to denomination are: appearance and other physiological characteristics, profession, personality and the deeds of a person. Such characteristics as historical data on the origin of the family (the name of a clan or tribe), the social status, faith of a person have less likely been a reason for nicknaming.

The article considers nicknames of noble people (e.g. Crimean khans and the family name, nickname derivatives of clans having a different status) as well as nicknames given to common folk, and describes their evaluative component.

Besides the tradition of people nicknaming, villages were also awarded nicknames.

The structure and meaning of nicknames differed within the dialects of the Crimean Tatar language. At the same time, there used to be nicknames common to all regions of the peninsula. Crimean Tatar nicknames have both clear and vague etymology.

The research provides with a more detailed classification of Crimean Tatar nicknames. An attempt has been made to give an etymological interpretation of individual nicknames and determine their dialect.

Толық мәтін

Асырлар девамында тиль ташыйыджыларынынъ эр куньлюк анъында шекилленип кельген ве тильде акс олунгъан дюнья акъкъында тасавурларынынъ топламыны, дюнья ве онынъ къурулышыны къабул этюв усулларыны, этрафтаки керчеклернинъ концептуализациясыны, яни халкънынъ дюнья тиль ресмини шахсий адлар ве лагъаплар вастасы иле даа тавсилятлы огренмек мумкюн. Шуны да къайд этмели ки, джемиетнинъ денъишювинен шахсий адларнынъ системасы да денъише. Базы адлар эскире, сийрек къулланылып башлайлар, оларнынъ ерине янъы, замангъа даа уйгъун адлар пейда ола. Демек, шахсий адлар ве лагъаплар халкънынъ ве тильнинъ тарихы, халкънынъ медениети акъкъында бильгилер де берелер. Шу себептен земаневий тиль бильгисинде бу мевзугъа меракъ эп арта.

Эм умумий тильшынаслыкъта, эм де тюркологияда мевзунен багълы бир сыра монографиялар ве дигер ильмий ишлер олгъанына бакъмадан [4; 5; 6; 7; 11; 15; 16; 20; 22; 25], къырымтатар тилинде огренильген мевзугъа аит ильмий ишлер аз дереджеде, демек мумкюн. Бугуньки куньде мевзумызгъа якъын проф. И. А. Керимов [12–14], проф. А. Эмирова [28; 29], доц. Л. Селимова [21] киби алим ве тедкъикъатчыларнынъ ишлерини анъмакъ мумкюн. Ондан да гъайры, чешит йылларда миллий неширлеримизде бир сыра этнографик материаллар басылгъаны белли [2; 3; 8; 10; 19; 23; 26; 27] ве олар иш бу тедкъикъат ичюн башлангъыч нокъта ве талиль ичюн материал олды.

Иш девамында сорав кечирюв, сечим, тенъештирюв ве компонентлерни талиль этюв киби ильмий усуллар къулланылды.

Энъ къадимий заманлардан берли тюркий халкъларда инсангъа ад бермек чокъ эмиетли ве мукъаддес бир адисе сайыла эди. Эвель-эзельден ад къоюв эр бир тюрк джогърафиясында шахыснынъ менлигини ве барлыгъыны бельгилеген бир мерасим сайылыр эди. Бала догъгъанындан бир къач кунь кечкен сонъ, чешит ритуал ве тедбирлер кечирилип, бала озь адына менсюп ола ве джемиетте мустакъиль бир инсан оларакъ озь ерини ала. Тюрк тедкъикъатчылары Бюшранур Аслан (Büşranur Aslan) ве Бурак Теллининъ (Burak Telli) ишинде инсангъа берильген адларнынъ чешитлери бойле тасниф этиле: киши адлары: 1) догъаркен алынгъан ад ве сойад; 2) сонъра алынгъан ад (хитап ады, такъма ад, лагъап, унван) [30]. Чешит халкъларда инсангъа сонъра берильген адлар да чокъ эмиетли сайылгъан. Шу себептен айры бир адамгъа я да бутюн къорантагъа лагъап такъмакъ тюркий халкълар, шу джумледен къырымтатар медениетининъ айырылмаз бир парчасы олып къалды. Бу аньаненинъ терен тарихий ве ичтимаий-рухий тамырлары бар.

Джемиетнинъ лагъапларгъа ихтияджы халкъ тарафындан инсанларны бири-биринден къолайджа айырмакъ, кимнидир тавсилятлы тасвир этмек, онынъ зайыф я да кулюнчли тарафларыны косьтермек, ичтимаий алыны, огърашкъан зенаатыны бельгилемек заруриетинден пейда олгъан. Лагъаплар таркъалмасынынъ даа бир себеби – халкъ арасында энъ популяр олгъан шахсий адларнынъ чокъ микъдарда къулланылмасыдыр, деп тюшюнемиз. Меселя, респондент Гульназ Мазинованынъ (1932 сенеси Балаклава районы Узунджа коюнде догъулгъан) малюматына коре, Узунджа коюнде 5 кишининъ ады Якъуб экен, эр бирининъ айры лагъабы олгъан: Тырда Якъуб (респондентнинъ бильдиргенине коре, бу лагъап оны ташыгъан адамнынъ агъыр табиаты (эр вакъыт кейфсиз, чырайы сытыкъ, даима мырылдап юрьген) олгъаны ичюн берильген. Бельки, тыртыкъ сёзюнден (шивелерде тыртыкъ адам бареси къулланыла) келип чыкъкъан лагъаптыр, деп тюшюнемиз. Дыбнышка Якъуб (респондентнинъ айткъанына коре, Дыбнышка / Дюбнишка лагъабы бу адам тютюннинъ белли бир чешитини осьтюргени ичюн берильген). Белли ки, XIX а. – XX асырнынъ 20-нджи сенелерине къадар Къырымда (эсасен дженюбий тарафында) «Ялта дюбеги» «Ялтинский дюбек») адлы тютюн чешити осьтюрильген эди [18]. Бу лагъапны ташыгъан инсан шу тютюн чешитинен огърашкъандыр, деп тахмин эте билемиз. Тильдатта Якъуб – бу лагъап адамнынъ лаф этюв къабилиети иле багълы экен. Къорай Якъуб агъабы бинъбашкъора («перекати поле») осюмликнинъ адындан пейда олгъан экен, чюнки онынъ ташыйыджысынынъ аякълары сувукълангъаны себебинден юрюшинде проблемалар бар экен). Сары Якъуб – сач-сакъаллары сарышын экен. Корьгенимиз киби, бу вазиетте лагъаплар айырыджы ишарет ролюни ойнап, онынъ ташыйыджысынынъ белли бир хусусиети эсасында пейда олгъанлар.

Тарихта белли адамларгъа да озь адларындан гъайры, буларнынъ бир-де-бир хусусиетини бильдирген лагъап да берильгени беллидир. Меселя ханлар, чарлар, султанларгъа халкъ тарафындан берильген лагъаплар укюмдарларнынъ менфий ве мусбет чизгилерини, оларнынъ белли бир тарихий вакъиаларда иштирак эткенлерини акс эттире эдилер. Мисаль оларакъ, Къырым ханларынынъ лагъапларыны косьтермек мумкюн: Хаджи I Герай (1441–1466) – лагъабы «Мелек» («Ангел»). Халим Герайнынъ къайд эткенине коре, бу лагъап ханнынъ тыш корюниши ве табиаты гузель олгъаны себебинден берильген [24, с. 12]; Селим II Герай (1743–1748) – лагъабы «Къатты» («Жёсткий») [24, с. 123]; Девлет I Герай (1550–1577) – лагъабы «Тахт-алгъан» («Захвативший трон»). Халим Герай ханнынъ анълаткъанына коре лагъабы онынъ 1571 сенеси Москвагъа мувафакъиетли сеферинден сонъ берильгенини анълата [24, с. 38] ве башкъ.

Тюркий халкълар, шу джумледен къырымтатарлары, аньанеге коре буюк аиле ве къабилелерге болюне эди. Бойле буюк бирлешмелернинъ эр бирининъ озь ады ола эди. Бу ад, адет узьре, къабиле эсасчысынынъ шахсий ады олып, сонъра балалары ве торунлары, къабиле азаларына кече эди. Яни, буюк аиле ве къабиле азасынынъ умумий лагъабы олып къала эди. Кунюмизге къадар базы къабиле адлары сакъланылып къалгъан ве ресмий сойадлар шеклинде къулланырлар (Ширинлер, Мансурлар, Яшлавлар ве башкъ.). Къырымнынъ намлы къоранталарына менсюп олгъан белли сойадларнен бир сырада, адий къоранталарнынъ сой лагъаплары да бар эди. Анджа, белли сойадларындан фаркълы оларакъ, адий къоранта лагъапларына къыймет кесюв коннотациясы (менфий я да мусбет коннотация) хас эди. Меселя, Комюрджилерден, Сейтамет чобан партиясы (Сейтамет чобан къорантасындан демек) ве башкъ.

Къырымтатар тилинде лагъапларнынъ пейда олувы, шекилленюви ве ишлетилюви чешит тюрлюдир. Бу, эльбетте, юкъарыда къайд эткенимиз киби, халкънынъ дюньябакъышы, медений ве лингвокультурологик къарышмаларнен (интерференция процесслеринен) багълыдыр.

Сонъки йылларда япылгъан тедкъикъатлар лагъапларнынъ семантик группаларгъа болюв аньанеси денъишмегенини тасдикълай. Бойле таснифлер лагъап номинацияларынынъ пейда олув усулларыны, тарихины, менбаларыны бельгилемеге, эм де фаркълы территорияларда яшагъан инсанларнынъ тиль алышкъанлыкълары ве яшайыш хусусиетлерини анъламагъа имкян ярата.

Лагъаплар къурулышына коре эки эсас усулнен шекиллене: инсаннынъ ады / сойады ерине (Къарабаджакъ, Сохта ве башкъ.) я да эсас адгъа иляве оларакъ къулланылалар (Чолакъ Ахтем, Чубар Абдулла ве башкъ.).

Тюрлю себеплерге коре пейда олгъан лагъаплар вакъыт кеттикче ресмий сойадларгъа чевириле. Меселя, эвельден Топал Мустафа бугуньки куньде – Топалов / Тупалов Мустафа; Чубар Мемет – Чубаров Мемет, Мазин Сейдамет – Мазинов Сейдамет ве башкъ.

Къырымтатар тилинде лагъапларны бойле семантик группаларгъа айырмакъ мумкюн:

  1. Инсаннынъ тыш къыяфети ве физиологик хусусиетлеринен багълы лагъаплар, эксериетле вуджут эксиклиги / сакъатлыгъындан мейдангъа келип чыкъкъан, бой-пост хусусиетлери, сачларынынъ ве козьлерининъ тюсю эсапкъа алынып къоюлгъан лагъаплар: Сары Мемет, Къара Мемет, Коки Асан (козьлери кок), Топал Асан, Таз Эдем, Чантыр Юсуф, Пельтек Джафер, Алтыпармакъ Ибраим, Пармакъсыз Мустафа, Кыйыкъкозь Сайде, Къамбыр Мерьем, Далтабан Амет (тюзтабанлы инсан), Чолакъ Абдулла, Чонтукъ Юсуф (алчакъ бойлу), Сагъыр Ибраим, Пепи Асан (букюлип чипче киби юрьген), Торгъай Смаил (уфакъ бичимли адам), Чибин Барий (уфакъ бичимли адам), Такар Асан (бою алчакъ), Гуллю Мустафа (ал янакълы олгъан) ве башкъ. Шуны да къайд этмели ки, респондентлернинъ бильдиргенине коре, эскиден бир вуджут эксиклигинен багълы лагъапкъа инсан огъраса, ич де джаны агъырмаз экен. Топаллыкъны ве я башкъа сакъатлыкъны Аллахтан берильген бир къадер оларакъ къабул этип, бойле лагъапларнен разы олып яшар экенлер.
  2. Инсаннынъ зенаатынен, япкъан ишинен багълы лагъаплар: Алтын Айше (алтыннен алыш-вериш япкъан), Чобан Асан, Куркчи Мемет, Арабаджы Рустем, Комюрджи Умер, Къуюмджы Асан, Фурунджы Феми, Пенирджи Фадьме, Бербер Якъуб, Эбанай Алиме, Налынджы Мамут, Къалпакъчы Асан, Дюльгер Нури, Сипирткиджи Бекир (сипиртки япа экен) Къалакъай Сервер (къалакъайлар япып сата экен), Чачи Мустафа ве башкъ. Бу лагъапларнынъ чокъусы мотивленген, яни лагъап саиби ненен огърашкъаны беллидир. Къырымтатарлары огърашкъан эсас зенаатларны бильдирелер. Амма бу такъымгъа кирген базы лагъапларнынъ манасы ве этимологиясы терен араштырмаларны талап эте. Меселя, Чачи лагъабы респондент Чачи Зеббининъ (1928 с., догъма Корбек койлю) айткъанына коре, деделери чачи-къапат / чачи-къапакъ, яни пенир бастыргъан къапакъларны япкъан усталардан экенлер. Бу койде Чачи мааллеси де, яни бу зенаатнен огърашкъан эснафлар яшагъан маалле, олгъаныны да къайд эте. Къырымтатар сёзлюклеринде чачи/чечи/чачы сёзю я да онынъ вариантлары тапылмады. Кавказда ве оннен сынъыры олгъан Тюркие шеэрлеринде (Карс, Эрзурум) тель пенири – чечиль пенири (çeçil peyniri) эскиден япыла тургъаны беллидир. Ондан да гъайры, Тюрк тилининъ Османлыджа-тюркче сёзлюгинде джаджи (jajî) – фарсча сёз олып, тереягъы (сары ягъ) иле къарышыкъ пенирнинъ тулумгъа (бурдюкке, тулупкъа) къоюлгъан чешити деп анълатыла [31].

Иинсаннынъ табиаты, арекетлеринен багълы лагъаплар. Тедкъикъатчыларнынъ фикрине коре, бойле типтеки лагъаплар инсанларнынъ рухий, ахлякъий, менталь хусусиетлери эсасында пейда ола [5; 22; 25]. Бу типтеки лагаплар эки семантик такъымгъа айырылыр: инсанларнынъ мусбет чизгилери ве менфий чизгилерини айырып косьтерген лагъаплар.

Къырымтатар халкъы мусбет чизгилерни акс эткен лагъаплар бергенде темизлик, ишкирлик, мердлик, чеберлик киби хусусиетлерге айырыджа эмиет бере эдилер: Темиз Зоре, Ишкир Селиме, Чебер Хатидже, Батыр Абибулла ве башкъ. Менфий табиат чизгилери олгъан инсанларгъа къырымтатарлары бойле лагъаплар берип кельгенлер: къавгъаджы, къызматабан инсангъа Хораз лагъабы (Хораз Энвер), табиатында эсасен менфий чизгилер устюн кельген инсанларгъа Копек, Ярамаз, Явур лагъаплары (Копек Асан, Ярамаз Абдулла, Явур Мустафа), шаматаджы, кимсеге тынчлыкъ бермеген инсанларгъа Афан-Туфан, Токътамаз, Гудюр лагъаплары (Афан-Туфан Къайрий, Токътамаз Эшреф, Гудюр Хатидже киби), акъылсыз, эдепсиз, джаиль, арекетлери къаба я да худжур ве дигер менфий чизгилери олгъан инсанларгъа Кутюк, Ошекчи, Дели, Айдут, Къопай, Тонкъа, Тикбаш, Айгъыр, Джады, Зырзоп лагъаплары (Ошекчи Мумине, Дели Фадьме, Кутюк Эскендер, Айдут Смаил, Къопай Хайреддин, Тонкъа Наджие, Тикбаш Айше, Айгъыр Алиме, Джады, Решат Зырзоп киби). Базы араштырмаларда менфий табиат чизгилерини бильдирмек ичюн къулланылгъан лагъапларнынъ мусбет чизгилерини акс эткен лексикадан устюн олгъаны къайд этиле ве бу халкънынъ менфий чизгилерге къаршылыкъ косьтергенини, бойле табиатлы инсанларгъа ярамай мунасебетте олгъаныны тасдикълай, деген фикир бильдириле [1, с. 6]. Шуны да айтмалы ки, къырымтатарлары инсаннынъ лагъабыны озюнинъ янында айтмаз экенлер. Бу да халкънынъ къонушма медениетининъ бир косьтергичидир, демек мумкюн.

  1. Инсан менсюп олгъан миллетнинъ адындан асыл олгъан лагъаплар. Бу такъымгъа кирген лагъапларнынъ чокъусы бугуньки куньде ресмий сойадларыдыр: Гурджи Халид, Казаков Рустем, Арап Энвер, Булгъар Ибраим, Арнаут Айше, Черкез Али, Къыпчакъова Васфие. Базылары исе лагъап статусында къалдылар: Чингене, Дайфа киби.
  2. Инсаннынъ ичтимаий статусыны ифаделеген лагаплар: Факъыр Зейтулла, Челеби Якъуб, Бай Асан, Къарабаджакъ Фатиме, Чыплакъ Ибраим.
  3. Диний лексиканен багълы лагъаплар: Къаджамет, Сохта Сейдамет, Имам Лютфи, Аджы Ибрам, Муедин Рустем.
  4. Дигер аляметлерге коре берильген лагъаплар: Коше Асан (эви койнинъ кошесинде олгъан), Пешком Абдураман (зенгин, аты, арабасы олса да, эр вакъыт пияде юрьген), Тарбалакъ Ахтем (тар балакълы штан кийип юре экен), Тотот Бекир (поезд сесини такълид эте экен), Шмидт Смаиль (онынъ дедеси чарлыкъ девиринде койде чалышкъан бир алман экимининъ ярдымджысы олгъан. Йыллар кечкен сонъ алман экими Шмидт озь Ватанына къайткъан, амма Къоз коюнде (Судакъ) сойады къалгъан. Койлюлер онынъ ярдымджысына Шмидт деп башлагъанлар. Къозда бу адамнынъ торунлары да аля даа Шмидтлер деп билине экенлер. Шумахер Айдер, Руслан Терминатор (земаневий, гъарбий тиллер сёзлери эсасында пейда олгъанлар).

Шуны да къайд этмели ки, эвельден къырымтатарлары, айры адамлардан гъайры, бутюн кой сакинлерине де лагъап бергенлер. Мисаль оларакъ, Согъанджылыр (Багъчасарай районы, Коккозь кою, бугуньки ресмий ады Соколиное), Хоразлар (Багъчасарай районы, Керменчик кою, бугуньки ресмий ады Высокое), Мышыкълар (Шума кою, Алушта районы, бугуньки ресмий ады Верхняя Кутузовка), Кутьлер мааллеси киби маалле ве койлернинъ лагъапларыны косьтермек мумкюн. Бу лагъаплар къырымтатарлары тарафындан чешит эфсане ве икяелер эсасында уйдурылгъан.

Буюк бир больгенинъ сакинлерине де умумий лагъаплар берильгенини де тахмин этмек мумкюн. Бойле лагъаплардан къатферитлер лагъабы бир мисаль олса керек. Бу ад Коккозь, Махульдюр, Татаросман, Багъатыр киби койлернинъ сакинлерине къомшу койлернинъ сакинлери тарафындан берильген (респондент Балджиева Гульфидан, 1931с. Багъчасарай районы, Къувуш коюнде догъгъан). Лагъапнынъ пейда олув себеби – анъылгъан койлернинъ эалисини Феодоро князлыгъынынъ Готия епархиясына менсюплиги эди.

Къырым больгелерининъ эр биринде озюне хас лагъап берюв усуллары бар эди. Дагъ тарафы, ялы бою, чёль тарафларынынъ лагъапларында олгъан фаркълылыкълар шу ерлерде яшагъан инсанларнынъ огърашкъан аньаневий зенаатлары, яшайыш тарзы, урф-адетлери, этник озелликлеринен багълыдыр. Меселя, Багъчасарай больгесинде зенаатнен багълы лагъапларда сыкъча эснафлыкънен багълы адлар (Дюльгер Нури, Сандыкъчы Усеин ве башкъ.) киби расткельсе, ялы бою лагъапларында денъизджилик, балыкъчылыкънен багълы лексика (Къайыкъчы Осман, Гемиджи Мемет, Матрос Расим ве башкъ.) къулланыла. Ондан да гъайры, проф. А. М. Меметов озь тедкъикъатында бу больгенинъ антропонимлери арасында юнан асыллы лагъаплардан алынгъан сойадлары (Паралам, Барба ве башкъ.) акъкъында малюмат бере [6, с. 148 –149]. Чёль тарафында айванасравджылыкънен я да бу больгенинъ этнографик хусусиетлеринен багълы лагъаплар ола эди (Налынджы Мамут, Къалакъай Сервер, Куркчи Якъуб киби). Айырыджа бу больге сакинлерининъ лагъап адлары шу шивеге багъланувы акъкъында да айтмакъ мумкюн. Меселя, теракъайлар – керичлилернинъ немелер – кезлевлилернинъ лагъаплары сайыла.

Айырыджа ильмий меракъ ялы бою койлери сакинлерининъ лагъапларындан келип чыкъкъан сойадларны догъура. Оларнынъ арасында базыларынынъ маналары анълайышлы (меселя, Кафадар лексема арапча кафа + фарсча дар шекильден мейдангъа келип, фикирдеш манасыны бильдире [30]), дигерлерининъ исе маналары мотивленмеген, анълатмакъ къыйын олгъанлары (Чашли, Татали, Курош, Лестер, Канар, Гуту, Гали, Гаги ве башкъ.) расткеле. Ондан да гъайры, базыларынынъ теркибинде къырымтатар тилине хас олмагъан грамматик шекиллер расткеле. Меселя, Аметка, Пинка, Зморка, Кататай, Пилош, Чилич, Поска ве башкъ. Базы анъылгъан сойадлары ве лагъапларнен багълы оларнынъ ташыйыджыларынынъ изаатлары ве къоранта эфсанелери бар. Меселя, чалгъыджы Шевкет Зморка озь сойадынынъ (буюк ихтималнен, лагъаптан келип чыкъкъан) пейда олувынен багълы меракълы малюмат топлагъан [9]. Буна бакъмадан, бу киби лагъап ве ресмий сойадлары терен ве тавсилятлы ильмий араштырмаларны талап эте.

Бойледже, къырымтатар лагъаплары халкъ тарафындан фааль къулланылып, инсаннынъ аилеси, ана-бабасы, сою, меслеги, физикий озелликлери, рухий ве ахлякъий хусусиетлери, давранышлары, мемлекети, этник тамырлары киби бильгилерни акс этелер.

Асыл олувына коре лагъапларнынъ чокъусы мотивленгендир, яни оларнынъ маналары этрафтаки керчеклернен пек сыкъ багълыдырлар. Олар дюнья тиль ресмининъ бир къысмы олгъан халкъ аньанелеринден келип чыкъа ве миллетнинъ фикир юрютюв системасы ве маневий дегерлерини акс этелер.

Тедкъикъат нетиджесинде лагъапларнынъ эсас мотивацион аляметлери оларакъ инсаннынъ тыш къыяфети ве физиологик хусусиетлери, табиаты ве арекетлери, лагъап ташыйыджысынынъ зенаат фаалиети бельгиленди. Даа аз дереджеде къорантанынъ пейда олувынен (сой я да къабиленинъ адынен) багълы тарихий малюмат, инсаннынъ ичтимаий я да дин иле багълы статусы ве лагъап ташыйыджынынъ башкъа хусусиетлери огренильген номинацияларнынъ пейда олмасына себеп олды, деп тюшюнемиз.

×

Авторлар туралы

Emine Ganieva

Fevzi Yakubov Crimean Engineering and Pedagogical University

Хат алмасуға жауапты Автор.
Email: emine_gani@mail.ru

Cand. Sci. (Philology), Associate Professor, Dean of the Faculty of History, Arts, Crimean Tatar Language and Literature

Ресей, Simferopol

Akhtem Mazinov

Fevzi Yakubov Crimean Engineering and Pedagogical University

Email: ahtemmazinov@mail.ru

Cand. Sci. (Philology), Associate Professor of the Departments of Crimean Tatar and Turkish Linguistics

Ресей, Simferopol

Әдебиет тізімі

  1. Absemieva L.S. Turkisms in the nicknames of residents of Crimea: semantic aspect. Scientific Bulletin of Crimea, 2020, No. 3 (26), pp. 1–7. (In Russian)
  2. Ali-zade Kamran. Surnames as part of national self-identification. Avdet. 2008. 18 Feb. p. 11. (In Russian)
  3. Asanov M. If you don’t say your nickname, they don’t know him. Kyrym. 2007. June 2. No. 43. (In Crimean Tatar)
  4. Baskakov N.A. Proper names of the Huns, Bulgars, Khazars, Sabirs and Avars in historical sources. Soviet Turkology, 1985, No. 4, pp. 29–36. (In Russian)
  5. Gasimova S.I. Historical and linguistic analysis of Tatar nicknames: abstract. dis. … Cand. Philol. Sci. Kazan, 2006. 28 p. (In Russian)
  6. Gladkova A. N. Linguistic and cultural analysis of nickname nominations for USA presidents: dis. … Cand. Philol. Sci. N. Novgorod, 2003. 160 p. (In Russian)
  7. Denisova T. T. Nickname as a type of anthroponyms and their functioning in modern speech communication (based on the nicknames of the Shumyachsky and Ershichi districts of the Smolensk region): dis. … Cand. Philol. Sci. Smolensk, 2007. 175 p. (In Russian)
  8. Dzherbinova L. Surnames – the living history of the people. Yildiz. 2002. No. 2, pp. 146–149. (In Crimean Tatar)
  9. Do descendants of the Seimens live among modern Crimean Tatars? URL: https://ametsheykhumer.livejournal.com/70275.html (date of access: 24.04.2025) (In Russian)
  10. Izmaylova M. Nicknames previously used in Crimea. Kyrym. 2007. March 31, p. 4. (In Crimean Tatar)
  11. Iskhakova Kh.F. Comparative grammar of Tatar and Russian proper names. Moscow: Nauka, 2000. 110 p. (In Russian)
  12. Kerim I.A. About some authors nicknames (pseudonyms) and real surnames found in the Crimean Tatar post-war press. Yildiz. 1997. No. 5, pp. 210–213. (In Crimean Tatar)
  13. Kerim I. A. About pseudonyms and real surnames found in the Crimean Tatar pre-war press some authors. Yildiz. 1997. No. 1, pp. 189–190. (In Crimean Tatar)
  14. Kerimov I.A., Pseudonyms of some pre-war writers and their interpretation. III International Turkologic Symposium “Past – Present – Future of the Crimean Tatars”: collection of reports and abstracts. Simferopol, 2014, pp. 136–145. (In Crimean Tatar)
  15. Langner A.N., Bagana Zh., Bocharova E.A. On the issue of studying the motives for the formation of nicknames in modern linguistic science. Global Scientific Potential. 2012, No. 9(18), pp. 19–21. URL: http://globaljournals.ru/assets/files/journals/
  16. global-scientific-potential/18/gsp-9(18)-2012.pdf (date of access: 24.04.2025) (In Russian)
  17. Memetov A. M. Crimean Tatar language. Simferopol: KRP Publishing House Krymuchpedgiz, 2013. 576 p. (In Russian)
  18. Mustafaeva E. Tobacco growing in Crimea (19th – 20s of the 20th centuries). URL: https://handvorec.ru/novosti/tabakovodstvo-v-krymu-xix-20-e-gg-xx-vv/ (date of access: 24.04.2025). (In Russian)
  19. Osmanova D. “Mantar Asan, Jumuk Isa and others. In the past, a nickname informed about any characteristics of a person or his descendants. Kyrym. 2001. March 23, p. 11. (In Crimean Tatar)
  20. Sattarov G.F. Lexico-semantic and thematic groups and categories of Tatar personal and individual and family nicknames. Soviet Turkology. 1977. No. 3, pp. 26–35. (In Russian)
  21. Selimova L. Crimean Tatar nicknames. Yildiz. 2008. No. 6, pp. 90–106. (In Crimean Tatar).
  22. Streltsova M.Yu. Nicknames in the Russian language (denotative types and structural-semantic models): abstract. dis. Cand. Philol. Sci. Vladivostok, 2010. 26 p. (In Russian)
  23. Useinova G. Surnames and nicknames of residents of the village of Ayserez. Kyrym. 2007. January 24, p. 4. (In Crimean Tatar)
  24. Halim Giray Sultan. The rose bush of the khans or the history of Crimea / under the general editorship of N. S. Seityagyaev. Simferopol: DOLYA. 2004. 288 p. (In Russian)
  25. Tsepkova A.V. Metaphorical models of nicknames characterizing appearance (based on the material of anthroponym nicknames of the Novosibirsk region). Onomastics of the Volga region: materials of the XVII International scientific conference. Veliky Novgorod: Novgorod Printing House, 2019. Pp. 347–352. (In Russian)
  26. Chalash S. Nicknames of the village of Taraktash. Suvdag sesi. 1999. June 19. (In Crimean Tatar)
  27. Emirov I. Let him live to old age with his nickname.Yangy dunya. 2001. January 20 (In Crimean Tatar)
  28. Emirova A.M. Crimean Tatar onomasticon as an object of ethnolinguistics. World of Language. Proceedings of the conference dedicated to the memory of prof. MM. Kopylenko. Almaty: KazGUMOiMYA, 1999. Pp. 299–305. (In Russian)
  29. Emirova A.M. Onimy as an object of linguoculturology. Scientific and methodological foundations of philological education in multilingual conditions. Kyiv: Znannya, 1999. Pp. 29–34. (In Russian)
  30. Aslan B., Telli B. Nicknames in Turkish dialects: the case of Besni district. Adıyaman University Social Sciences Institute Journal, 2023, (43), pp. 147–164. (In Turkish)
  31. BÜYÜK LÜGAT – OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK. URL: https://www.buyuklugat.com/ (date of access: 24.04.2025). (In Turkish)

Қосымша файлдар

Қосымша файлдар
Әрекет
1. JATS XML
Жүктеу

Согласие на обработку персональных данных с помощью сервиса «Яндекс.Метрика»

1. Я (далее – «Пользователь» или «Субъект персональных данных»), осуществляя использование сайта https://journals.rcsi.science/ (далее – «Сайт»), подтверждая свою полную дееспособность даю согласие на обработку персональных данных с использованием средств автоматизации Оператору - федеральному государственному бюджетному учреждению «Российский центр научной информации» (РЦНИ), далее – «Оператор», расположенному по адресу: 119991, г. Москва, Ленинский просп., д.32А, со следующими условиями.

2. Категории обрабатываемых данных: файлы «cookies» (куки-файлы). Файлы «cookie» – это небольшой текстовый файл, который веб-сервер может хранить в браузере Пользователя. Данные файлы веб-сервер загружает на устройство Пользователя при посещении им Сайта. При каждом следующем посещении Пользователем Сайта «cookie» файлы отправляются на Сайт Оператора. Данные файлы позволяют Сайту распознавать устройство Пользователя. Содержимое такого файла может как относиться, так и не относиться к персональным данным, в зависимости от того, содержит ли такой файл персональные данные или содержит обезличенные технические данные.

3. Цель обработки персональных данных: анализ пользовательской активности с помощью сервиса «Яндекс.Метрика».

4. Категории субъектов персональных данных: все Пользователи Сайта, которые дали согласие на обработку файлов «cookie».

5. Способы обработки: сбор, запись, систематизация, накопление, хранение, уточнение (обновление, изменение), извлечение, использование, передача (доступ, предоставление), блокирование, удаление, уничтожение персональных данных.

6. Срок обработки и хранения: до получения от Субъекта персональных данных требования о прекращении обработки/отзыва согласия.

7. Способ отзыва: заявление об отзыве в письменном виде путём его направления на адрес электронной почты Оператора: info@rcsi.science или путем письменного обращения по юридическому адресу: 119991, г. Москва, Ленинский просп., д.32А

8. Субъект персональных данных вправе запретить своему оборудованию прием этих данных или ограничить прием этих данных. При отказе от получения таких данных или при ограничении приема данных некоторые функции Сайта могут работать некорректно. Субъект персональных данных обязуется сам настроить свое оборудование таким способом, чтобы оно обеспечивало адекватный его желаниям режим работы и уровень защиты данных файлов «cookie», Оператор не предоставляет технологических и правовых консультаций на темы подобного характера.

9. Порядок уничтожения персональных данных при достижении цели их обработки или при наступлении иных законных оснований определяется Оператором в соответствии с законодательством Российской Федерации.

10. Я согласен/согласна квалифицировать в качестве своей простой электронной подписи под настоящим Согласием и под Политикой обработки персональных данных выполнение мною следующего действия на сайте: https://journals.rcsi.science/ нажатие мною на интерфейсе с текстом: «Сайт использует сервис «Яндекс.Метрика» (который использует файлы «cookie») на элемент с текстом «Принять и продолжить».